ไม่มีใครแน่ใจว่าพระยาภู่ก่ำงาเขียวเป็นช้างศึกหรือเปล่า แต่ที่แน่ๆคือพ่อขุนรามคำแหงมหาราชทรงขี่ช้างเบกพล (เบกพลอาจจะเป็นชื่อช้างก็ได้ มีผู้สันนิษฐานไว้ในแนวทางนี้เหมือนกัน) รบกับขุนสามชนจนฝ่ายนั้นแพ้ย่อยยับ ใครอ่านจารึกหลักที่หนึ่งจะเห็นว่ามีการขายช้างในเมืองสุโขทัย แปลว่าคงค้าช้างขายช้างกันมานานแล้วล่ะ  การค้าช้างมารุ่งเรืองในสมัยกรุงศรีอยุธยาโดยมีการผูกขาดการค้าช้างโดยราชสำนักเอง ที่บอกว่ารุ่งเรืองจนราชสำนักต้องผูกขาดไว้เองก็เพราะว่าช้างกลายเป็นสินค้าส่งออกของสยามเลยทีเดียว ดังนั้นความสัมพันธ์ระหว่างช้างไทยกับราชสำนักจึงมีอยู่สองสามทางด้วยกัน คือหนึ่งถ้าเป็นช้างเผือกก็ถือเป็นช้างคู่บารมีกษัตราธิราช ช้างสามัญที่ไม่ค่อยสวยค่อยหล่อก็อาจจะถูกเลี้ยงไว้โดยกรมคชบาลภายในราชสำนัก และบางส่วนก็ถูกขายเป็นสินค้าส่งออกเก็บเงินเข้าคลังหลวง ซึ่งถ้าเป็นสมัยนี้ก็คงจะมีเอ็นจีโอออกมาร้องแฮ่  พาฝรั่งเข้ามาประท้วงพิทักษ์รักษาผลประโยชน์ให้คนไทยเป็นที่สนุกสนานกันไป ซึ่งอาจจะถือว่าเป็นเรื่องที่ดี...(ก็ได้)

                                                                    “นิทานังยังมีธานีหนึ่ง

ในกรมช้างหรือกรมคชบาลของราชสำนักกรุงศรีฯก็มีกองทหารฝ่ายมอญด้วยเหมือนกันเรียกว่ากรมโขลงขวาและโขลงซ้าย ควบคุมพวกมอญและกะเหรี่ยงที่เป็นชาวป่าซึ่งมีความชำนาญในวิชาช้าง ที่เป็นระดับผู้บริหารก็จะแบ่งเป็นฝ่ายๆคือกรมพระคชบาลขวา พระคชบาลซ้าย แต่ละฝ่ายก็มีคนฝึกสอนช้าง, ควาญช้าง, หมอปะกำซึ่งเป็นผู้ประกอบพิธีกรรมต่าง ๆ ที่เกี่ยวกับช้าง  

ความเชื่อเกี่ยวกับช้างของทางพม่ามีนิทานเรื่องหนึ่งที่ท่านอาจารย์ ส.พลายน้อย เคยเขียนเล่าเอาไว้คือเรื่องบัลลังก์กษัตริย์พม่าที่กล่าวว่าราชสำนักพม่ามีบัลลังก์หลายแบบ เช่นบัลลังก์ราชสีห์ กล่าวว่าราชสีห์ตนหนึ่งออกจากถ้ำแก้วไปพบช้างเหาะเหิรอยู่กลางอากาศ เกิดทะเลาะวิวาทกันขึ้นเพราะช้างมาแย่งกินกลีบเมฆ (จินตนาการบรรเจิดมากเลยใช่มั้ยครับ ช้างเหาะได้ ส่วนสิงโตก็แย่งกันกินกลีบเมฆกับช้าง) ทะเลาะกันไปมาราชสีห์ก็ขึ้นเหยียบหัวช้างแล้วดูดสมองออกมาตามงวง โลกเทวบุตรเห็นเข้าจึงเอาเท้าหนีบแล้วร้องขับเป็นเพลงเต้นรำ ช้างก็เลิกทะเลาะกับราชสีห์พม่าก็เอามาทำเป็นบัลลังก์ ที่เป็นรูปช้างก็มี นอกจากนี้ก็มีรูปนกยูง บัว กวาง แม้แต่รูปสังข์ก็ยังมี

เมื่อช้างเผือกล้มซึ่งหมายถึงเสียชีวิตนั่นเอง ทางพม่าเขาเอาใส่หีบใหญ่ ยกหีบตั้งบนรถทรง จัดขบวนแห่ยิ่งใหญ่เพื่อเอาไปเผาที่นอกเมือง สร้างเมรุหลวงอลังการเหมือนเวลากษัตริย์พระราชทานเพลิงข้าราชการผู้ใหญ่ เมื่อเก็บกระดูกเข้ากู่เจดีย์ ผู้คนก็กราบไหว้บูชาถึงขั้นร้องห่มร้องไห้ ส่วนของไทยจะเอาผ้าขาวห่อตัวช้างที่ล้ม เอาขึ้นเรือเพื่อแห่ไปถ่วงน้ำแถววัดปทุมคงคา หากเป็นสมัยอยุธยาก็แห่ไปทางปากคลองตะเคียน จัดพิธีเอิกเริกมาก ขบวนเรือใหญ่โตนับสิบๆลำ ร้องบรรเลงเพลงมโหรีไปตลอดเส้นทาง

“เห็นเขาโบกมือ ให้สัญญาณ พวกกรมช้างที่แอบอยู่ในกำแพงแก้วก็จุดดอกไม้ไฟอย่างไฟพะเนียง มีด้ามถือวิ่งเข้าไปที่ช้าง ช้างกลัวไฟก็วิ่งหนีแยกกันไป พอช้างสองตัวห่างไปแล้ว คนก็ขี่ม้าเข้าไปเอาแพนล่อพาช้างกลับไปโรงทั้งสองตัว ได้ดูชนกันครู่เดียวผู้อำนวยการเขาบอกให้ทราบเมื่อภายหลังว่า ธรรมดาช้างชนนั้นถ้าตัวไหนชนแพ้ครั้งหนึ่งแล้วก็ไม่สู้ช้างอีกต่อไป เห็นช้างตัวงาหักเสียทีกลัวจะเลยเสียช้าง จึงได้ขอให้รีบเลิกเสีย ฉันได้ดูชนช้างที่เมืองชัยบุระ แม้ดูเพียงครู่เดียวก็สนุกจับใจ ด้วยเป็นการอย่างหนึ่งในตำราคชศาสตร์แต่ดึกดำบรรพ์ ซึ่งชาวอินเดียเขายังรักษามา เป็นแต่มาแปลงเป็นการกีฬาในสมัยเมื่อเลิกใช้ช้างรบพุงแล้ว ไทยเราก็มีวิชาคชศาสตร์คล้ายกับของชาวอินเดีย...”